Als je vertalen wilt reduceren tot zijn simpelste definitie – en daarmee ook meteen op de tenen wilt trappen van alle gepassioneerde vertalers – kun je stellen dat vertalen slechts gaat om het omzetten van woorden naar andere woorden. Maar tussen alle misinterpretaties, valse vrienden en cultureel gevoelige oopsies bestaat er gelukkig zoiets als nuance, véél nuance. Er zijn immers verschillende lagen van vertaling. Vergelijk vertalen dan ook liever met een omgekeerde taart. Ga je mee van bodem tot kers?
Strakke bodemkoek: letterlijke vertaling
Sommige recepten vragen om een directe interpretatie: maak niet te veel woorden vuil aan de voorbereiding, begin eraan, en volg alle instructies nauwkeurig op. Letterlijk vertalen functioneert op precies dezelfde manier. Getrouwheid aan de brontekst staat voorop, spelen met interpretatie of verwoording is een no-no. De lezer heeft vooral helderheid nodig. Denk maar aan medische bijsluiters, handleidingen, productomschrijvingen of juridische overeenkomsten. Zo weinig mogelijk ruimte voor verwarring, dat is het codewoord. Het resultaat leest dan wel niet als een meeslepende roman, het doel van de tekst is wél bereikt, namelijk de lezer ervan zo duidelijk mogelijk informeren. Precies wat zo’n tekst nodig heeft, dus.
Voorbeeld:
“Tien dagen na het openen van deze verpakking dient u het product te verwijderen.”
“Please dispose of the product ten days after opening the container.”
Stevige tussenlaag: ZINNIGe vertaling
Hebben wij het monopolie op gematigde tot vrije vertaling? Nee hoor, maar we houden er wel van. Bij ZINNIG houden we er graag de stelregel ‘zo strikt als nodig, maar zo vrij als mogelijk’ op na. Met andere woorden: we blijven trouw aan de brontekst, maar ook trouw aan de klant. Wat wil hij of zij straks op papier zien staan? En is dat efficiënt met het oog op het doelpubliek? We nemen de vrijheid om de anderstalige lezer te bedienen met een tekst die vooral natuurlijk en niet als een vertaald allegaartje leest. Dit is de vertaalstijl die we het vaakst hanteren en waar ook het meest om gevraagd wordt. Een smaakvolle balans.
Voorbeeld:
“Niemand geloofde dat ze het kon. Maar toen Charlotte ontdekte dat ze talent had voor zowel fotograferen als bakken, gaf ze haar familie een koekje van eigen deeg en begon ze een eigen foodblog.”
“But the joke was on them. Or rather, the cake was on them. Because as soon as Charlotte discovered her knack for photography as well as baking, she aimed high and set up her own food blog.”
Smeuïge vulling: hertaling
Een vanillebotercrème is lekker, maar een paar druppels koffie erin voor een rijkelijke mokkasmaak tillen je gebakje naar een hoger niveau. Zo moet je hertaling ook zien. Een hertaling is een vrije omzetting van een originele tekst naar een tekst in een andere taal, met daarbij een aantal subtiele of eerder stevige correcties. Door te hertalen kun je bijvoorbeeld een tekst uit 1950 naar een hedendaags niveau vertalen. Of haal je bepaalde woordenschat eruit en ruil je die om voor andere. Je respecteert de structuur en opbouw van de tekst, en ook de boodschap blijft dezelfde, maar je maakt het geheel begrijpelijk voor de nieuwe lezer.
Voorbeeld:
“By far the most impacted households are those who are faced with exponential increases in retail pricing while their wages are exhausted month after month, causing an increasingly disproportionate society.”
“De mensen die het meeste last hebben van de hogere prijzen? Gezinnen met inkomens die elke maand ontoereikend zijn. Hierdoor worden de verhoudingen in de maatschappij nog verder scheefgetrokken.”
Smaakvolle topping: transcreatie
De kans is groot dat een hertaling niet volstaat als je bijvoorbeeld je baseline of reclameslogan wilt lanceren in het buitenland. Transcreëren betekent dat je de betekenis, context, tone of voice en stijl van de brontekst omzet naar een tekst met eenzelfde impact. En, indien nodig, met een andere opbouw, veel minder of juist meer woorden, of een compleet andere titel. Dit moet wel in goed overleg met de opdrachtgever gebeuren, want transcreatie draagt risico’s met zich mee. En vergeet niet dat de klant het zicht op de inhoud kan verliezen, wanneer de tekst in een andere taal én met andere insteek wordt geschreven. Ook zijn bepaalde teksten, mede omwille van ruimte, er per definitie niet geschikt voor. Toch zijn we bij ZINNIG zeker ook fan van deze bijzondere vorm van vertalen. Misschien omdat dit kindje voortkomt uit een succesvol huwelijk tussen onze twee hoofdingrediënten: vertaling en copywriting.
Voorbeeld:
“Geen zwakke statafels meer? Met een STAFEL sta je stevig.”
“Never gonna give you up.
Never gonna let you let down.
The bar is raised.
It’s STABLE.”
En jij die dacht dat een vertaling een makkelijk tussendoortje was? Maar vrees niet, ZINNIG vliegt nooit zomaar in een vertaling. Vanaf de eerste vertaalopdracht stemmen we af wat je verwachtingen zijn. Om vervolgens, met alle neuzen in dezelfde richting, te proeven van de crème de la crème.
